Rola budżetu we wtórnym podziale PKB

Wtórny podział dochodu narodowego jest to podział dokonujący się między grupami społecznymi tworzącymi dochód narodowy oraz nie uczestniczącymi w jego tworzeniu. Dochody powstające w wyniku wtórnego podziału dochodu narodowego określamy pojęciem dochodów pochodnych.

Podstawową rolę w procesie wtórnego podziału narodowego, spełnia budżet państwa. Za pośrednictwem systemu dochodów budżetowych, w którym główną rolę spełniają podatki, państwo przejmuje części dochodu narodowego. System wydatków budżetowych oznacza redystrybucję ściągniętego dochodu narodowego. Charakterystyczne jest proces znacznego wzrostu udziału państwa dochodzie narodowym. Z kilkunastu procent na początku obecnego stulecia udział ten wzrósł obecnie do poziomu prawie połowy dochodu narodowego. Związane to jest ze wzrostem funkcji ekonomicznych państwa i koniecznością finansowania rozległej sfery zdań administracyjnych, społecznych, a także obronnych. Wydatki państwa, finansowane z przejmowanej części dochodu narodowego, przeznaczone są z jednej strony na zakup dóbr i usług, i o tyle oznaczają ponowny przepływ dochodu narodowego do sfery produkcyjnej, z drugiej – przeznaczone są na płace zatrudnionych w sferze publicznej. 

Wtórny podział dochodu narodowego dokonuje się także poprzez opłaty usług niematerialnych. Część płacy roboczej i zysków przekazywana jest w tej formie do usługowych działów zatrudnienia. Dochody takich działów jak np. sfera rozrywki, reklamy, itp., pochodzą z dochodów pierwotnych, przekazanych w postaci opłat za usługi.

Model biznesowy przedsiębiorstwa

Model dynamicznej wartości przedsiębiorstwa – zakłada, że w gospodarce czy też w przedsiębiorstwie wyróżniamy 5 grup aktywów:

§  aktywa rzeczowe (budynki, budowle, wyposażenie, maszyny, grunty, zapasy) – są to składniki, które tworzą podstawę działalności gospodarczej

§  aktywa finansowe (obejmują środki pieniężne, należności, inwestycje finansowe, kapitał własny, zadłużenie)

§  klienci (nabywają nasze produkty, a także tworzą kanały dystrybucji)

§  pracownicy i dostawcy (klienci wewnętrzni i nasi dostawcy)

§  aktywa organizacyjne (obejmują strategię firmy, strukturę organizacyjną, kulturę i system wyznawanych wartości, markę produktu, innowacje, procesy zachodzące w firmie i procesy wiedzy)

1.    Aktywa rzeczowe – dawniej uznawane były za najistotniejsze, decydowały o produkcji. Żeby jednak aktywa rzeczowe mogły przynosić efekty muszą wytwarzać wartość (należy je odpowiednio zorganizować, nakreślić odpowiednią strategię). Aktywa rzeczowe oceniane są właśnie z punktu widzenia strategii (jakie aktywa są pożądane, jakie zbędne, a jakich brakuje). Aktywa rzeczowe oceniane są z punktu widzenia strategii, a strategia z punktu widzenia klientów, a wszystko należy zorganizować. Widać wyraźnie spadek znaczenia aktywów rzeczowych.

2.    Aktywa finansowe – traktowane były jako środki finansujące aktywa rzeczowe (spełniać miały bierną rolę). Współcześnie na rynku finansowym następuje proces wzrostu wartości akcji, poprzez umiejętne w nie inwestowanie środków własnych i wolnej gotówki jesteśmy w stanie sporo osiągnąć. Nowoczesna gospodarka daje szansę zarobienia na operacjach finansowych (aktywna rola, łapanie okazji).

3.    Klienci decydują o tym czy to co wytwarzamy jest właściwe, ma wartość lub jej nie ma. Nowoczesne technologie nie są już wystarczającym elementem, żeby odnieść sukces, konieczne są rynki zbytu (obecnie nie ma problemu z wytwarzaniem wartości, ale trzeba ją dostarczyć klientowi, zyskać jego lojalność, a to w dzisiejszych czasach jest bardzo trudne).

4.    Pracownicy i dostawcy:

§  pracownicy decydują o wykorzystaniu możliwości tkwiących w firmie, poprzez ich odpowiednie motywowanie można połączyć ze sobą wszystkie aktywa

§  dostawcy coraz częściej przyłączają się do procesów wytwórczych (decydują o jakości i parametrach technicznych detali i półfabrykatów, od nich zależy sukces wprowadzania nowych technologii, aktywnie biorą udział w kształtowaniu procesów wytwórczych)

5.    Organizowanie może przyjmować postać:

§  procesów – działania, których efektem powinny być tworzone wartości, dzielą się one na:

ü podstawowe – tworzą wartość np. pozyskiwanie klientów, procesy produkcji itp.

ü wspomagające – ułatwiają przebieg procesów podstawowych (administracyjne, finansowe, kadrowe)

ü zbędne - ani nie ułatwiają, ani nie tworzą (należy je eliminować)

Aktywa organizacyjne ponadto obejmują:

§  strategie

§  systemy – zasady działalności, dzięki którym poszczególne elementy organizacji działają sprawnie i efektywnie

§  wiedzę i technologie

Istotny jest odpowiedni dobór aktywów (zauważalna jest rosnąca rola aktywów organizacyjnych, klientów, dostawców i aktywów finansowych). Sprawia to, że inaczej patrzymy na procesy wzrostu gospodarczego. Zasoby są ulokowane w przedsiębiorstwie i od poziomu cech jakościowo-technologicznych parametrów zależy produktywność. Każdy z zasobów włączany jest do procesu produkcji.

Rola amortyzacji w finansowaniu inwestycji netto

Akumulacja – w jej ramach wyróżniamy:

a)    nakłady brutto na środki trwałe – nakłady na budynki, budowle, środki transportu, maszyn, powiększenie wartości niematerialnych i prawnych

b)    nakłady na przyrost rzeczowych składników majątku obrotowego w cenach średniorocznych – nakłady czynione na zapasy w postaci materiałów i produktów gotowych

A zatem istnieją argumenty za zwiększaniem spożycia w PKB. Z drugiej jednak strony mamy akumulację, która służy zaspokajaniu potrzeb długookresowych, rozwojowych. Poprzez nowe inwestycje do procesu wytwórczego wprowadzane są nowe rozwiązania techniczne i technologiczne. Tak więc akumulacja stwarza warunki do rozwoju nowoczesnej infrastruktury technicznej (energetycznej, informatycznej, sieci dróg) i społecznej (budynki użyteczności publicznej: szpitale, szkoły itp.). Akumulacja a dokładniej nakłady inwestycyjne generują nowe miejsca pracy (jednym ze skutków braku przeznaczania środków na inwestycje jest rosnące bezrobocie). A zatem mamy także ważne argumenty, które przemawiają za tym, żeby zwiększać środki na akumulację.

Akumulacja brutto - obejmuje fundusz amortyzacji. Rolą amortyzacji jest odtworzenie zużytych środków trwałych. W Polsce zauważamy zwrot ku amortyzacji przyśpieszonej (coraz większy udział w PKB ma fundusz amortyzacyjny, środki przeznaczane są na odtworzenie zużytego majątku trwałego, a dokonuje się to poprzez inwestycje modernizacyjne).

Inwestycje modernizacyjne to takie, które wprowadzają nowe maszyny i urządzenia, techniki i technologie, nowoczesne techniki prowadzą do oszczędności nakładów pracy, spadku pracochłonności produkcji, dopiero po przekroczeniu pewnego poziomu nakładów inwestycyjnych powstają nowe miejsca pracy.

Nakłady inwestycyjne odgrywają znaczącą rolę w kształtowaniu struktury gospodarczej. Problemem jest podjęcie decyzji, w które dziedziny gospodarki inwestować. Strategię rozwoju skutecznie wykorzystali Japończycy, którzy oparli ją na dualnej strukturze gospodarki (polega ona na tym, że w kraju rozróżnia się dwa rodzaje gospodarek):

§  z jednej strony nowoczesna gospodarka (nowe technologie, niska pracochłonność pozwalają na produkcję naukochłonnych wyrobów)

§  z drugiej strony (obok nowoczesnej gospodarki) funkcjonuje gospodarka tradycyjna (są to branże pracochłonne – rozwój rolnictwa, rzemiosła, drobnej wytwórczości)

Odpowiednie wspieranie gospodarki pracochłonnej przez państwo pozwala na niwelowanie skutków procesów pracooszczędnych w gospodarce nowoczesnej

Deficyt budżetu państwa, finansów publicznych, ekonomiczny

DEFICYT BUDŻETOWY – jest wówczas , gdy wydatki są większe niż dochody bieżące.

Są różne sposoby liczenia deficytu – czy doliczać przy wydatkach zobowiązaniach wszystkich jednostek sektora finansów publicznych? Czy do dochodów wliczać przychody? Bardzo mało państw zamyka swój budżet jako zrównoważony, czy z nadwyżką.

Główną przyczyną deficytu jest gwałtowny, permanentny wzrost wydatków publicznych.

Deficyt może mieć charakter:

§  cykliczny – jest ściśle związany z cyklem koniunkturalnym i w zależności od tego, w której fazie cykl się znajduje może ulegać wahaniom +/- 1 % PKB; z badań przeprowadzonych w Polsce w latach 1997/98/99 wynika, że deficyt cykliczny był pozytywny, ale nadwyżki nie było ponieważ występował deficyt strukturalny

§  strukturalny – jest to deficyt o charakterze trwałym, jest niezależny od wahań koniunktury, został odnotowany w warunkach pełnego zatrudnienia (nie występuje bezrobocie przymusowe): w Polsce deficyt strukturalny kształtuje się na poziomie 2,5 – 4,5 % PKB, z prognoz na 2003 r wynika, że deficyt strukturalny wyniesie 5,0 % PKB, a w 2004 r wzrośnie do 6,5 % PKB: podejmując się oceny deficytu strukturalnego należy zwrócić uwagę na to, że generuje on dług publiczny - w przypadku, gdy jest on wyższy od stopy wzrostu PKB, to przyczynia się do gwałtownego wzrostu długu publicznego (w 2002 r deficyt strukturalny wyniósł 4,4 %, PKB wzrósł o 1,4 %, natomiast dług publiczny wzrósł o ponad 5,0 % PKB), przewidywania do roku bieżącego mówiące o tym, że deficyt strukturalny wyniesie 5,0 % PKB skłaniają nas do stwierdzenia, że może to doprowadzić do gwałtownego wzrostu długu publicznego

Deficyt finansów publicznych w 2002 r wyniósł 46,3 mld zł. Poszczególne człony charakteryzowały się:

§  deficyt budżetu państwa                                               39,4 mld zł

§  deficyt samorządów terytorialnych                               3,1 mld zł    

Do źródeł finansowania deficytu zaliczamy:

§  przychody z prywatyzacji – zgodnie z ustawą nie są dochodami budżetu państwa, mogą być wykorzystane do sfinansowania deficytu (deficyt budżetu państwa:

ü w 2000 r stanowił 2,2 % PKB, co w wyrażeniu kwotowym wyniosło 15,4 mld zł, przychody z prywatyzacji w tym roku kształtowały się na poziomie 26,7 mld zł, czyli deficyt został pokryty w całości,

ü w roku 2001 te wielkości się znacząco zmieniły, ponieważ deficyt budżetu państwa wyniósł 32,4 mld zł, a przychody z prywatyzacji wyniosły jedynie 6,1 mld zł

ü w 2002 r deficyt wzrósł do 39,4 mld zł, a przychody z prywatyzacji po raz kolejny zmalały

§  emisja publicznych papierów wartościowych – odbywa się na zarówno na rynku krajowym, jak i zagranicznym, jej następstwem jest narastanie długu publicznego, dług publiczny stanowił:

ü w 2000 r – 39,4 % PKB (dzięki prywatyzacji był stosunkowo niski)

ü w 2001 r – 40,2 % PKB

ü w 2002 r – 45,6 % PKB

W Polsce wyróżniamy 3 progi ostrzegawcze informujące o niebezpiecznej wysokości długu publicznego, a mianowicie 50 %, 55 % i 60% PKB. Jeżeli dług publiczny przekroczyłby granicę 60 % PKB, to oznaczałoby to konieczność sporządzenia i przyjęcia przez parlament zrównoważonego budżetu (budżet bez deficytu)

Deficyt ekonomiczny – jest przydatną kategorią z punktu widzenia gospodarczego i popytu., jest kategorią, która pokazuje zdolność gospodarki do generowania popytu i rozwoju. Aby obliczyć deficyt ekonomiczny w Polsce w 2002 r należy wyjść od:

§  deficytu budżetu państwa                                                                                        39,4 mld zł

§  skorygować o wynik finansów samorządów terytorialnych                         -      3,1 mld zł

§  skorygować o wynik sektora ochrony zdrowia                                               -      2,0 mld zł

§  skorygować o wynik funduszy celowych                                                         -      2,6 mld zł

§  skorygować o wynik jednostek budżetowych                                                 +     0,5 mld zł

§  deficyt był także korygowany o rekompensaty                                             -      2,7 mld zł

§  wpłaty na OFE (Otwarte Fundusze Emerytalne) – składki                                                           

OFE inwestując środki, którymi dysponują wpływają na

rozwój                                                                                                                      +     9,5 mld zł

§  odsetki od zadłużenia budżetu wobec OFE                                                     +     1,5 mld zł

§  środki specjalne (tworzone w celu sfinansowania

określonych przedsięwzięć)                                                                                 -      0,1 mld zł

______________________________________________________________________

Deficyt ekonomiczny                                                                                                            38,1 mld zł (4,9 % PKB)

Mówiąc o deficycie ekonomicznym należy wspomnieć, że ulega wahaniom (w pewnych okresach rośnie, a w innych maleje):

§  podczas recesji rośnie (np. zwiększa się zakres wypłat zasiłków dla bezrobotnych)

§  podczas ekspansji maleje (np. zmniejsza się bezrobocie co daje nam nadwyżkę środków)